Schijfruimte vrijmaken op de Windows-partitie (aanpassingen voor een kleine SSD-schijf)

Tegenwoordig worden nieuwe computers nagenoeg allemaal uitgerust met een relatief snelle SSD-schijf (Solid State Drive, oftewel een schijf zonder bewegende delen). Het geheugen van een SSD-schijf kan maar een beperkt aantal keer worden overschreven. In tegenstelling tot wat wel eens wordt beweerd, zal dit echter geen problemen opleveren aangezien de verwachte levensduur van de SSD-schijf langer is dan de gebruiksduur van de computer. Het belangrijkste nadeel van menig SSD-schijf is de beperkte schijfruimte.

TIP: Of de computer is uitgerust met een SSD-schijf, is te achterhalen via Schijfbeheer, rechter muisklik op een van de vermelde schijven (bijvoorbeeld Schijf 0 of Schijf 1), optie Eigenschappen (controleer op tabblad Algemeen of de tekst “SSD” in de naam van de schijf is verwerkt) en/of via Stationsoptimalisatie, kolom Mediumtype.

Extra schijfruimte vrijmaken

Ontstaat er een gebrek aan schijfruimte op de Windows-partitie, maak dan met een van de volgende handelingen extra ruimte vrij (begin met de eerste en stop zodra er voldoende ruimte is!):

Tijdelijke en overbodige bestanden verwijderen
Om schijfruimte vrij te maken, kan uiteraard worden begonnen om met Opslaginzicht tijdelijke en overbodige bestanden op te ruimen.
Virtueel geheugen verkleinen, verplaatsen of uitschakelen
De pagefile (het ‘virtueel geheugen’) wordt gebruikt om het snelle RAM-geheugen te ontlasten zodra deze vol begint te lopen: gegevens worden dan tijdelijk naar het bestand PAGEFILE.SYS op de interne schijf weggeschreven zodat het RAM-geheugen beschikbaar blijft voor alle andere activiteiten. Beschikt de computer over veel RAM-geheugen (2 GB of meer) en draaien er geen programma’s met een groot geheugengebruik, dan kan het virtueel geheugen eventueel worden verlaagd naar 800 MB (zie kader).
Verplaats persoonlijke mappen naar een extra interne schijf
Door een extra (harde) schijf aan de configuratie toe te voegen en de mappen met persoonlijke bestanden (Documenten, Afbeeldingen, Downloads, Muziek, Video's, Bureaublad, OneDrive) hiernaartoe te verplaatsen, wordt het aantal schrijfacties op de SSD-schijf aanzienlijk verminderd. Tevens blijft er meer ruimte over voor toepassingen.
Het geïndexeerde zoekarchief verplaatsen
Windows indexeert continu de inhoud van opgeslagen persoonlijke bestanden zodat ze snel doorzocht kunnen worden. Een SSD is echter zo snel met het uitlezen van bestanden dat het niet echt nodig is de bestanden te laten indexeren. Verplaat het zoekarchief eventueel naar een harde schijf via Instellingen > Privacy en beveiliging > Zoeken in Windows, Geavanceerde indexeringsopties (Windows 10: Instellingen, onderdeel Zoeken, sub Zoeken in Windows, link Geavanceerde instellingen zoekindexeerfunctie), knop Geavanceerd, knop Nieuwe locatie.
Schakel Systeemherstel uit
De verborgen map C:\System Volume Information is noodzakelijk voor de systeem- en bestandsherstelfunctie Systeemherstel. Systeemherstel kan voor elke schijf apart worden ingeschakeld via Instellingen > Systeem > Info (Windows 10: Instellingen, onderdeel Systeem, sub Info), link Systeembeveiliging, selecteer de betreffende partitie en wijzig de instellingen met de knop Configureren. Door het uitschakelen van de systeembeveiliging van een bepaalde schijf worden de eerder gemaakte herstelpunten verwijderd, en daarmee de bijbehorende map geleegd (de map System Volume Information zelf kan niet worden verwijderd). Wees hier wel voorzichtig mee want zonder herstelpunten is systeemherstel voor de betreffende schijf niet meer mogelijk! Nieuwe herstelpunten kunnen pas weer worden aangemaakt (met de knop Maken) nadat systeemherstel weer is geactiveerd.
Schakel de hybride slaapstand/sluimerstand uit
Elke keer dat de computer in de hybride slaapstand gaat (de slaapstand waaruit Windows hersteld kan worden wanneer er een stroomuitval is geweest), wordt het RAM-geheugen weggeschreven naar het bestand HIBERFIL.SYS (ook wel hibernation file genoemd) op de SSD-schijf. De sluimer-/slaapstand wordt vaak bij laptops gebruikt om de accu te sparen. Wordt de slaapstand uitgeschakeld dan kan het bestand HIBERFIL.SYS net zo goed worden verwijderd (als dat nog niet was gebeurd). Dit kan flink wat ruimte besparen aangezien de afdruk van het RAM-geheugen doorgaans exact zo groot is als het RAM-geheugen zelf. Start de Terminal (Beheerder) (Windows 10: PowerShell (Admin)) en geef het commando POWERCFG /HIBERNATE OFF. Met het commando POWERCFG /HIBERNATE ON kan de slaapstand weer in ere worden hersteld. Eventueel kan met het commando POWERCFG /HIBERNATE –size 50 het bestand worden verkleind, tot (maximaal) 50% van het RAM-geheugen. Het uitschakelen of verkleinen van het hibernation-bestand heeft wel één nadeel: de opstarttijd van Windows wordt er negatief door beïnvloed!
Windows-bestanden comprimeren
Door de systeembestanden te comprimeren, worden vele GB’s aan schijfruimte bespaard. Het inpakken van systeembestanden heeft wel een nadeel: elke keer dat Windows deze bestanden nodig heeft (en dat is vaker dan je lief is), moeten ze weer worden uitgepakt. Hoewel Windows dit automatisch doet, zorgt het wel voor enige vertraging en een verkorte accuduur. Vandaar dat deze optie standaard uit staat en pas door Windows wordt ingeschakeld wanneer dat echt nodig is.
Is toch extra schijfruimte nodig, dan zijn de systeembestanden als volgt te comprimeren: open de Terminal (Beheerder) (Windows 10: PowerShell (Admin)) en geef het commando COMPACT /CompactOS:Always (wijzig Always in Never om het inpakken weer uit te schakelen). Let wel op: pas deze compressie niet toe bij SSD’s van het type NVMe, hiermee loop je namelijk het risico dat je schijf onherstelbaar beschadigd raakt!
Verplaats omvangrijke mappen naar een extra interne schijf
Sommige omvangrijke mappen lijken ogenschijnlijk onverplaatsbaar (bijvoorbeeld de submappen van C:\Gebruikers\inlognaam\AppData\Local en Roaming), maar schijn bedriegt. Nadat dergelijke mappen met een knip-en-plakactie in de Windows Verkenner naar een tweede (harde) schijf zijn verplaatst, kan Windows met behulp van een MKLINK-commando op de hoogte worden gebracht van de nieuwe locatie (zie kader voor meer informatie).
Let op: hoewel de mappen Roaming ook via een rechter muisklik op de betreffende map, optie Eigenschappen, tabblad Locatie in zijn geheel naar een andere interne schijf kan worden verplaatst, is dat vanwege de kans op foutmeldingen niet aan te bevelen. Het is beter om alleen de intensief gebruikte submappen te verplaatsen.

TIP: Tijdens het gebruik van Spotify wordt maximaal 1 GB aan opslagruimte gevuld. Deze cache is te halveren door in Kladblok het bestand C:\Gebruikers\inlognaam\ AppData\Roaming\Spotify\prefs te openen en de waarde bij storage.size=1024 te wijzigen in 512 (met een waarde 256 wordt de cache gereduceerd tot maximaal 256 MB).

VIRTUEEL GEHEUGEN

Het virtuele geheugen is aan te passen via Instellingen, onderdeel Systeem, sub Info, link Geavanceerde systeeminstellingen, tabblad Geavanceerd, knop Instellingen (bij onderdeel Prestaties), tabblad Geavanceerd, knop Wijzigen. Deactiveer de optie Wisselbestandsgrootte voor alle stations automatisch beheren om het wisselbestand (ook wel de pagefile genoemd) aan te kunnen passen. Selecteer de Windows-partitie (de andere partities zijn minder geschikt voor de pagefile), activeer de optie Aangepaste grootte en wijzig de begingrootte en maximale grootte in 800 MB (de minimaal benodigde grootte om eventuele details van systeemfouten nog op te kunnen slaan). Blijkt dat apps hierna regelmatig vastlopen dan moet het virtueel geheugen alsnog worden vergroot. Met de knop Instellen wordt de wijziging opgeslagen en na een herstart wordt de wijziging ook daadwerkelijk in het systeem doorgevoerd. Gebruik bij voorkeur de Windows-partitie omdat deze (als het goed is) op de snelste schijf is geïnstalleerd.

LET OP: Lopen apps na het verkleinen van het virtueel geheugen toch regelmatig vast, dan moet deze weer vergroot worden. Gebruik bij voorkeur de Windows-partitie omdat deze (als het goed is) op de snelste schijf is geïnstalleerd.

Virtueel geheugen instellgen

SYMBOLISCHE LINK MAKEN MET HET MKLINK-COMMANDO

Met een symbolische link kan een map worden verplaatst terwijl het voor Windows en programma’s lijkt alsof de map nog gewoon op de oorspronkelijke locatie staat, er wordt namelijk automatisch doorverwezen naar de nieuwe locatie. Nadat de betreffende map vanuit de Windows Verkenner met knippen en plakken is verplaatst, kan de symbolische link met behulp van een MKLINK-commando op de oorspronkelijke locatie worden aangemaakt. Omdat het geen makkelijk commando is (en een tikfout snel is gemaakt), voeg ik een voorbeeld toe waarbij de map C:\Gebruikers\inlognaam\ AppData\Local\Google door middel van een symbolische link wordt verplaatst naar D:\AppDataLocal\Google (deze map kan vrij omvangrijk worden). Op vergelijkbare wijze zijn ook omvangrijke submappen van mappen als C:\Program files, C:\Gebruikers\inlognaam\ AppData\Local en C:\Gebruikers\inlognaam\ AppData\Roaming te verplaatsen naar een alternatieve locatie op een interne schijf.

Start de computer op in de veilige modus (met behulp van MSCONFIG, tabblad Computer opstarten) om te voorkomen dat bezette bestanden tijdens het verplaatsen een foutmelding veroorzaken. Maak daarna op de D:-schijf een map aan met een willekeurige naam, bijvoorbeeld AppDataLocal en verplaats de submap Google door middel van knippen en plakken naar de nieuwe map (of, voor meer zekerheid: kopieer de map naar de nieuwe locatie alvorens de originele map te verwijderen). Open vervolgens via een rechter muisklik op Start de Terminal (Beheerder) (Windows 10: PowerShell (Admin)) en geef het commando: CMD /c MKLINK /d "C:\Users\inlog naam\AppData\Local\Google" "D:\AppDataLocal\Google" (wijzig inlognaam in de eigen gebruikersnaam zoals die in de Windows Verkenner onder de map C:\Gebruikers is weergegeven).

Symbolische link aanmaken met het MKLINK-commando

LET OP: Dit PowerShell-commando begint met CMD /c, hetgeen aangeeft dat het eigenlijk een commando voor de Opdrachtprompt betreft, het daaropvolgende MKLINK-commando kan daarom ook worden uitgevoerd vanuit de Command Prompt (te openen via de Windows Terminal, toetscombinatie Ctrl-Shift-2).

Is de betreffende submap correct verplaatst en het commando correct ingevoerd dan wordt de melding symbolic link created getoond (met behulp van de Windows Verkenner is de zojuist aangemaakte symbolische link op de oorspronkelijke locatie terug te vinden als mapje met een pijltje). Vanaf nu worden Windows en andere programma’s doorverwezen naar de nieuwe opslaglocatie. Aangebrachte wijzigingen zijn overigens eenvoudig ongedaan te maken door in de Windows Verkenner de symbolische link te verwijderen en de map weer terug te plaatsen op de oorspronkelijke locatie.