Gratis upgrade van Windows 10 naar Windows 11

Sinds 4 oktober 2021, de officiële releasedatum van Windows 11, kan een Windows 10-installatie gratis bijgewerkt worden naar Windows 11. Deze upgrade verloopt via Instellingen, onderdeel Bijwerken en beveiliging, sub Windows Update en installeert als een onderdelenupdate waarbij de persoonlijke bestanden en de reeds geïnstalleerde apps behouden blijven. Voldoet de pc niet aan de hardware-eisen (of zijn er problemen te verwachten) dan zal de upgrade niet worden aangeboden, en word je er nu en dan op geattendeerd dat de ondersteuning voor Windows 10 zal eindigen.

TIP: Ervaar je na de upgrade problemen dan kan de oorspronkelijke Windows 10-installatie desnoods weer hersteld worden (via Instellingen > Systeem > Systeemherstel, knop Herstel). Standaard heb je hier tien dagen de tijd voor, maar met een tweak kan deze periode opgerekt worden tot zestig dagen.

De hardware-eisen voor Windows 11

Om de kans op een negatieve ervaring met Windows 11 te verkleinen, heeft Microsoft enkele eisen aan de pc gesteld. Zo moet deze minimaal voorzien zijn van een 1 GHz dualcore 64-bits processor, 4 GB RAM-geheugen, een 64 GB schijf en een 720p beeldscherm (let op: dit zijn minimale eisen om Windows 11 te installeren, een schijf van 64 GB zal echter al snel te klein zijn!). Verder moet de grafische kaart DirectX 12 ondersteunen, het moederbord opstarten in UEFI-modus (met Secure Boot en TPM 2.0) en de schijf met GPT zijn gepartitioneerd. In de praktijk betekent dit dat het moederbord moet zijn voorzien van TPM-ondersteuning en minimaal een AMD Ryzen 2xxx-processor of Intel Core 8xxx-processor (oftewel een Intel-processor van de 8e generatie). Met als kanttekening dat Microsoft bij de volgende onderdelenupdate (25H2) mogelijk ook nog Intel-processoren van de 8e, 9e en 10e generatie en enkele AMD Ryzen 7-processoren aan het lijstje van niet langer ondersteunde processoren zal toevoegen…

Waarom worden Secure Boot en TPM 2.0 als hardware-eisen gesteld?

Aangezien Windows 11 een hoger beveiligingsniveau vereist dan Windows 10, wordt het activeren van de BIOS/UEFI-opties TPM 2.0 en Secure Boot (ook wel beveiligd opstarten genoemd) nu verplicht gesteld. TPM staat voor Trusted Platform Module en wordt gebruikt om gevoelige gegevens (zoals encryptiesleutels, aanmeldgegevens, gezichtsherkenning e.d.) hardwarematig te beveiligen tegen malware, ransomware woordenboekaanvallen, ongewenste aanpassingen aan de firmware e.d. Secure Boot zorgt ervoor dat alleen het vertrouwde besturingssysteem kan worden opgestart, en biedt tevens extra bescherming tegen malware (zoals rootkits) die het opstartproces willen overnemen. De ervaring leert dat hiermee veel aanvallen worden afgeslagen, het draagt dus zeker bij aan de door Microsoft beoogde veiligheid van Windows 11.

Voldoet mijn pc aan de hardware-eisen?

Via Instellingen > Bijwerken en beveiliging > Windows Update is te controleren of de Windows 10-pc aan de hardware-eisen voor Windows 11 voldoet. Geeft Windows Update aan dat het systeem niet geschikt is voor de upgrade naar Windows 11, controleer dan met behulp van de app PC-statuscontrole van Microsoft (directe download: https://aka.ms/GetPCHealthCheckApp), knop Nu zoeken welke hardware een probleem vormt. Meest voorkomend zijn een ontbrekende ondersteuning voor beveiligd opstarten (oftewel Secure Boot), het ontbreken van TPM 2.0 en een niet ondersteunde processor.

Secure Boot en TPM 2.0 activeren in het BIOS/UEFI

Geeft Pc-statuscontrole aan dat beveiligd opstarten (Secure Boot) en/of TPM 2.0 niet zijn gevonden dan wil dat niet direct zeggen dat het moederbord ongeschikt is, het kan namelijk zijn dat deze opties eerst nog in het BIOS/UEFI geactiveerd moeten worden. Het loont dus de moeite om het BIOS/UEFI te doorzoeken en de betreffende opties indien aanwezig te activeren. Zijn Secure Boot en/of TPM 2.0 daadwerkelijk niet aanwezig of zijn er nog andere hardware-eisen waar niet aan wordt voldaan dan zit er niets anders op dan de hardware-eisen te omzeilen (zie verderop).

Het BIOS/UEFI is te openen met de Del-, F2- of F10-toets bij het opstarten van de computer (lukt het niet om in het BIOS/UEFI te komen, sluit Windows dan eerst helemaal af zodat Snel opstarten niet actief is tijdens het opstarten van de pc). Als alternatief is het BIOS/UEFI ook te openen via Instellingen > Bijwerken en beveiliging > Systeemherstel > Geavanceerde opstartopties > knop Nu opnieuw opstarten > Problemen oplossen > Geavanceerde opties > Instellingen voor UEFI-firmware. Zoek bij de boot options naar Secure Boot: is deze optie aanwezig, activeer hem dan (soms moet hiervoor eerst CSM worden uitgeschakeld). De optie om TPM 2.0 te activeren is vaak wat lastiger te vinden. Gebruik zo nodig onderstaand overzicht waarin per merk moederbord is te zien waar de TPM-instelling in het BIOS/UEFI zou kunnen staan. Let op: in sommige gevallen moet het BIOS/UEFI eerst worden geüpdatet naar de meest recente firmware om de instellingen voor Secure Boot en/of TPM te kunnen zien!

Moederborden met Intel-chipset:
ASUS: Advanced, PCH/FW Configuration, PTT & TPM Device Selection (firmware)
ASRock: Security, Intel Platform Trust Technology
Gigabyte: Settings, Miscellaneous, Trusted Computing, Security Device Support
MSI: Settings, Security, Trusted Computing, Security Device Support

Moederborden met AMD-chipset:
ASUS: Advanced, AMD fTPM Configuration, AMD CPU fTPM
ASRock: Advanced, CPU Configuration, AMD fTPM Switch
Gigabyte: Settings, Miscellaneous, AMD CPU fTPM
MSI: Settings, Security, Trusted Computing, Security Device Support & AMD fTPM Switch

TIP: In de nieuwsbriefvideo wordt een voorbeeld getoond van het activeren van TPM 2.0 bij een MSI-moederbord met een AMD-chipset.

TIP: Wil je controleren of het activeren van beveiligd opstarten en/of TPM 2.0 gelukt is dan kan dat natuurlijk met de app Pc-statuscontrole, maar er zijn ook andere manieren: voor beveiligd opstarten kan dat via Windows-beveiliging, onderdeel Apparaatbeveiliging, en voor TPM 2.0 via TPM-beheer (te openen met het commando TPM.MSC in de zoekfunctie naast de startknop) of via Apparaatbeheer, onderdeel Beveiligingsapparaten.

UEFI Mode en GPT-partitie

Volgens de hardware-eisen moet de pc zijn voorzien van UEFI, een pc met een verouderd BIOS is dus niet geschikt voor Windows 11 (en nee: een firmware update zal dat niet oplossen!). Is de pc wel uitgerust met UEFI maar start deze op in de Legacy BIOS Mode, wijzig deze dan in het BIOS/UEFI naar UEFI Mode. Daarnaast moet de schijf gepartitioneerd zijn met GPT, een indeling met MBR wordt dus ook niet meer ondersteund. Een MBR-schijf kan op zich wel naar GPT geconverteerd worden, het is echter eenvoudiger en minder risicovol om simpelweg Windows opnieuw te installeren.

Upgrade naar Windows 11

Voldoet de pc aan de hardware-eisen voor Windows 11 dan verschijnt in Windows Update automatisch de mogelijkheid om de upgrade uit te voeren. Desgewenst kan de upgrade ook worden uitgevoerd met de Installatieassistent voor Windows 11 (download: www.microsoft.com/nl-nl/software-download/windows11). Ook al verloopt de upgrade naar Windows 11 met behoud van geïnstalleerde apps, instellingen en persoonlijke bestanden, toch is het verstandig om eerst een back-up van je persoonlijke bestanden en een image van de Windows 10-installatie te maken. Verwijder voorafgaand aan de upgrade ook eventuele zelf geïnstalleerde beveiligingssoftware, deze kan het installatieproces namelijk flink in de soep laten lopen! Het doorlopen van de upgradeprocedure valt gelukkig reuze mee.

LET OP: Ben je niet tevreden dan kan je altijd nog terugkeren naar Windows 10 via Instellingen > Systeem > Systeemherstel, knop Terug. Je hebt hier standaard tien dagen de tijd voor, maar met een tweak kan deze periode opgerekt worden tot zestig dagen.

De hardware-eisen omzeilen

Beschikt de pc over een snelle hardwareconfiguratie maar blijkt deze toch niet te voldoen aan de hardware-eisen van Windows 11, weet dan dat er methodes zijn om deze eisen te omzeilen! Hiermee komt de ondersteuning van Microsoft wel te vervallen, het is dus op eigen risico. Op deze pagina bespreek ik twee methodes om de hardware-eisen te omzeilen: een installatie met de server-versie van Windows 11 (methode 1) en een installatie met behulp van een met Rufus bewerkt installatiemedium (methode 2). Beide methodes schakelen de controle op de hardware uit waardoor Windows 11 alsnog geïnstalleerd kan worden, met behoud van de reeds geïnstalleerde programma’s, instellingen en persoonlijke bestanden (er is dus geen schone installatie voor nodig). Realiseer je wel dat zodra je de hardware-eisen eenmaal hebt omzeild, dit bij elke nieuwe onderdelenupdate (dus jaarlijks) herhaald moet worden!

Methode 1: Windows Server installeren

Wordt bij het upgraden of updaten de server-versie van Windows 11 gebruikt dan vindt er geen controle op de hardware-eisen plaats. Voor zover bekend geeft de server-versie geen problemen en kan het dus gebruikt worden om de hardware-eisen te omzeilen (zolang Microsoft er geen stokje voor steekt): download het Windows 11-schijfkopiebestand (ISO) vanaf de pagina www.microsoft.com/nl-nl/software-download/windows11, dubbelklik op het gedownloade ISO-bestand (zodat deze met een schijfletter in de Windows Verkenner opent), klik met rechts op de map Sources, optie Open in Terminal, geef het commando .\SETUPPREP.EXE /PRODUCT SERVER en bevestig met de knop Ja.

Methode 2: een met Rufus bewerkt installatiemedium

De controle op de hardware-eisen kan ook uitgeschakeld worden door de installatie uit te voeren met een met Rufus bewerkt USB-installatiemedium. Hiervoor heb je wel een flinke USB-stick nodig, bijkomend voordeel is echter dat je met deze methode óók een schone installatie van Windows 11 kunt uitvoeren (door de pc van het USB-medium te laten opstarten).

Het maken van het USB-installatiemedium gaat als volgt: download het Windows 11-schijfkopiebestand (ISO) voor x64-apparaten vanaf de pagina www.microsoft.com/nl-nl/software-download/windows11 (selecteer Windows 11 (multi-versie ISO-bestand voor x64-apparaten), knop Download nu, selecteer de producttaal Nederlands, knop Bevestigen, knop 64-bit Download), installeer de laatste versie van de tool Rufus (download: https://rufus.ie) en sluit de USB-stick aan. Start Rufus en selecteer achtereenvolgens de USB-stick (bij optie Apparaat), het ISO-installatiebestand (bij optie Opstartselectie, knop SELECTEREN) en de optie Standaard Windows-installatie (bij optie Image-optie). De overige opties hoeven niet aangepast te worden. Klik op STARTEN om het installatiemedium aan te maken (let op: hierbij worden alle gegevens op het geselecteerde USB-medium gewist!).

Er opent nu een venster met opties om het installatiemedium aan te passen: met de eerste optie wordt de controle op de hardware-eisen uitgeschakeld, met de tweede optie wordt het verplicht aanmelden met een Microsoft-account omzeild, met de derde optie wordt tijdens de setup een lokaal gebruikersaccount aangemaakt met dezelfde naam als die van het huidige gebruikersaccount, met de vierde optie worden dezelfde regionale instellingen toegepast als die van de huidige pc, met de vijfde optie hoeven de privacyinstellingen niet tijdens de setup doorlopen te worden en met de laatste optie wordt de automatische apparaatversleuteling uitgeschakeld.

LET OP: Wordt een foutmelding weergegeven met de mededeling dat Rufus geen toegang heeft tot het opslagmedium, dan komt dat omdat in Windows-beveiliging de optie Controlled folder access is geactiveerd. Dit is op te lossen door CFA (tijdelijk) uit te schakelen, of door het Rufus-bestand als uitzondering toe te voegen.

Nadat het USB-installatiemedium is aangemaakt, kan de update geïnstalleerd worden. Navigeer vanuit de Windows Verkenner naar de USB-stick en dubbelklik op het bestand setup (zodoende gaat de installatie mét behoud van apps, persoonlijke bestanden en instellingen, er vindt dus geen schone installatie van Windows plaats). Let op dat er tijdens de setup geen updates gedownload worden, anders wordt de hardwarecontrole alsnog uitgevoerd!  Dit is te voorkomen via de link Wijzigen hoe updates worden gedownload met Setup (zie afbeelding), activeer de optie Niet nu. Om Windows 11 aan de praat krijgen moet de processor wel ondersteuning bieden voor PopCnt en SSE4.2 (is de processor echt te oud dan verschijnt er een melding dat de pc niet aan deze hardware-eisen voldoet en wordt de installatie alsnog afgebroken). Vervolg de setup, ga akkoord met de licentievoorwaarden en accepteer de verklaring dat eventuele compatibiliteitsproblemen voor eigen risico zijn en je verder geen recht hebt op het ontvangen van updates en ondersteuning.

LET OP: Was de Windows-installatie toch al traag of zelfs een grote puinhoop geworden dan is het verstandiger om een schone installatie van Windows uit te voeren. Dit is mogelijk door de pc vanaf het USB-installatiemedium op te laten starten. Houd er echter rekening mee dat er activatieproblemen ontstaan wanneer Windows 11 op deze wijze op een Windows 10-pc wordt geïnstalleerd! De activatieproblemen zijn te voorkomen door eerst een schone installatie van Windows 10 uit te voeren (via Instellingen > Bijwerken en beveiliging > Systeemherstel). Vervolgens kan de upgrade naar Windows 11 gewoon vanuit de Windows Verkenner worden gestart (zoals hiervoor beschreven).

Zijn de hardware-eisen in het verleden omzeild? Let dan op!

Heb je de hardware-eisen eenmaal omzeild dan moet dit bij elke toekomstige onderdelenupdate (oftewel jaarlijks) opnieuw gedaan worden. Doe je dat niet dan blijft Windows 11 uiteindelijk steken bij een niet meer ondersteunde Windows-versie (waardoor er ook geen reguliere updates meer geïnstalleerd worden). De inmiddels verschenen onderdelenupdates voor Windows 11 (21H2, 22H2, 23H2 en de huidige 24H2) worden volgens het levenscyclusbeleid van Microsoft maximaal twee jaar ondersteund. Zodra de einddatum is bereikt, stopt de ondersteuning voor de betreffende versie en worden er geen essentiële updates meer via Windows Update aangeboden. Nieuw ontdekte gaten worden dan niet meer gedicht, wat een serieus veiligheidsprobleem oplevert!

Heb je ooit de hardware-eisen voor Windows 11 omzeild dan is het dus verstandig om te controleren welke versie momenteel is geïnstalleerd (zie Instellingen > Systeem > Info). Van de tot nu toe verschenen versies kunnen 23H2 en 24H2 op moment van schrijven (maart 2025) nog veilig worden gebruikt. Wordt echter nog gewerkt met versie 21H2 of 22H2 dan ontvangt Windows al lange tijd geen essentiële updates meer! Het is dan de hoogste tijd om Windows 11 te updaten naar versie 24H2, uiteraard weer door de hardware-eisen te omzeilen.

LET OP: Zijn de hardware-eisen nooit omzeild maar is Windows 11 tóch blijven steken bij versie 21H2 of 22H2, controleer dan eerst met Pc-statuscontrole of de pc (nog) aan de hardware-eisen voor Windows 11 voldoet. Is dat niet het geval dan zijn de BIOS/UEFI-opties Secure Boot en/of TPM 2.0 mogelijk tussentijds uitgeschakeld. Geeft de scan aan dat de pc wél aan de hardware-eisen voldoet, probeer versie 24H2 dan eens te installeren met de Installatieassistent voor Windows 11 (download: www.microsoft.com/nl-nl/software-download/windows11)!